Nam định là gì? Các công bố khoa học về Nam định
Nam Định là một tỉnh ven biển thuộc vùng đồng bằng sông Hồng, nằm ở phía nam thủ đô Hà Nội, có vai trò quan trọng trong kết nối kinh tế vùng và phát triển biển. Với diện tích hơn 1.650 km² và dân số khoảng 1,8 triệu người, Nam Định là trung tâm lịch sử, công nghiệp và văn hóa lâu đời của miền Bắc Việt Nam.
Định nghĩa và vị trí địa lý của Nam Định
Nam Định là một tỉnh nằm ở phía Nam của đồng bằng sông Hồng, thuộc vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ của Việt Nam. Tỉnh giữ vị trí chiến lược trong liên kết vùng giữa đồng bằng sông Hồng, vùng duyên hải Bắc Bộ và hành lang kinh tế ven biển Bắc Trung Bộ. Với tọa độ từ 20°00′ đến 20°35′ vĩ độ Bắc và từ 106°00′ đến 106°30′ kinh độ Đông, Nam Định nằm cách Hà Nội khoảng 90 km về phía Đông Nam.
Phía Bắc tỉnh giáp với Thái Bình, phía Tây giáp Hà Nam, phía Nam giáp Ninh Bình, và phía Đông giáp biển Đông với đường bờ biển dài khoảng 72 km. Với địa hình chủ yếu là đồng bằng ven biển, hệ thống sông ngòi chằng chịt như sông Hồng, sông Đào, sông Ninh Cơ, sông Sò... giúp Nam Định thuận lợi trong phát triển nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản và vận tải thủy nội địa.
Vị trí địa lý của Nam Định cho phép tỉnh dễ dàng kết nối với các trung tâm kinh tế lớn như Hà Nội, Hải Phòng và Quảng Ninh thông qua hệ thống quốc lộ, cao tốc và đường sắt. Đây cũng là một trong những địa phương có tiềm năng lớn để phát triển kinh tế biển và năng lượng tái tạo ven biển.
| Thông tin địa lý | Giá trị |
|---|---|
| Diện tích tự nhiên | 1.652,7 km² |
| Đường bờ biển | Khoảng 72 km |
| Hệ thống sông chính | Sông Hồng, sông Đào, sông Ninh Cơ |
| Vị trí so với Hà Nội | ~90 km về phía Đông Nam |
Lịch sử hình thành và phát triển
Nam Định có lịch sử phát triển lâu đời, là một trong những cái nôi văn hóa lớn của vùng đồng bằng Bắc Bộ. Khu vực này từng là trung tâm của triều đại nhà Trần vào thế kỷ XIII, với nhiều công trình lịch sử - văn hóa nổi bật như Phủ Thiên Trường, đền Trần, chùa Phổ Minh... Thành phố Nam Định – thủ phủ của tỉnh – còn được gọi là Thành Nam, mang đậm dấu ấn kiến trúc cổ truyền và văn hóa kinh kỳ xưa.
Thời kỳ Pháp thuộc, Nam Định trở thành một trong những thành phố công nghiệp đầu tiên của Việt Nam, nổi bật với các nhà máy dệt, xay xát, và điện lực. Nhà máy Dệt Nam Định được xây dựng từ năm 1898 là biểu tượng cho giai đoạn công nghiệp hóa ban đầu tại Đông Dương. Thành phố còn là trung tâm giao thương lớn với hệ thống chợ, bến cảng và đường sắt phát triển sớm.
Sau năm 1945, Nam Định đóng vai trò tích cực trong kháng chiến chống Pháp và Mỹ. Trong thời kỳ đổi mới, tỉnh tập trung hiện đại hóa nông nghiệp, phát triển công nghiệp nhẹ và đầu tư mạnh vào cơ sở hạ tầng. Đến nay, Nam Định đã trở thành địa phương phát triển toàn diện, có sự kết hợp giữa bảo tồn di sản lịch sử và hiện đại hóa kinh tế.
Đơn vị hành chính và dân cư
Tính đến năm 2023, Nam Định được chia thành 10 đơn vị hành chính cấp huyện bao gồm: 1 thành phố (Nam Định), 9 huyện (Giao Thủy, Hải Hậu, Mỹ Lộc, Nam Trực, Nghĩa Hưng, Trực Ninh, Vụ Bản, Xuân Trường, Ý Yên). Ngoài ra, thị xã Nghĩa Lộ đang trong quá trình đề xuất và quy hoạch nâng cấp lên từ một phần các xã thuộc huyện Nghĩa Hưng.
Toàn tỉnh có trên 200 đơn vị hành chính cấp xã, gồm xã, phường và thị trấn. Thành phố Nam Định là trung tâm hành chính – kinh tế – văn hóa của tỉnh, đóng vai trò đô thị loại I trực thuộc tỉnh. Các huyện ven biển như Hải Hậu, Giao Thủy, Nghĩa Hưng có mật độ dân số cao, kinh tế đa dạng và hệ sinh thái phong phú.
Theo số liệu từ Tổng cục Thống kê, dân số Nam Định năm 2023 đạt khoảng 1,8 triệu người. Mật độ dân số trung bình là hơn 1.100 người/km², cao hơn mức trung bình của cả nước. Dân cư chủ yếu là người Kinh, ngoài ra còn có một số cộng đồng thiểu số nhỏ. Tỉnh có tỷ lệ dân số đô thị khoảng 30%, đang tăng dần theo quá trình đô thị hóa và phát triển hạ tầng.
- Dân số toàn tỉnh: ~1,8 triệu người
- Tỷ lệ dân số đô thị: ~30%
- Số đơn vị hành chính cấp huyện: 10
- Mật độ dân số trung bình: >1.100 người/km²
Kinh tế và cơ cấu ngành
Kinh tế Nam Định đang chuyển dịch tích cực theo hướng công nghiệp – dịch vụ – nông nghiệp. Tốc độ tăng trưởng GRDP của tỉnh trong giai đoạn 2020–2023 đạt trung bình 8–9%/năm. Cơ cấu kinh tế theo hướng giảm tỷ trọng nông nghiệp, tăng dần công nghiệp chế biến – chế tạo và các ngành dịch vụ hiện đại.
Các ngành công nghiệp trọng điểm gồm: dệt may, cơ khí chính xác, sản xuất vật liệu xây dựng, chế biến thủy sản, và công nghiệp hỗ trợ. Tỉnh có 3 khu công nghiệp chính gồm Hòa Xá, Mỹ Trung và Bảo Minh. Nhiều doanh nghiệp FDI từ Hàn Quốc, Nhật Bản, Đài Loan đã đầu tư sản xuất tại đây. Sản lượng xuất khẩu năm 2022 đạt hơn 2,5 tỷ USD, phần lớn từ dệt may và da giày.
Nông nghiệp vẫn giữ vai trò quan trọng với hơn 100.000 ha đất canh tác lúa và nhiều mô hình nuôi thủy sản công nghệ cao ở vùng ven biển. Nam Định là một trong những tỉnh dẫn đầu về sản lượng lúa gạo ở miền Bắc và có tiềm năng lớn trong phát triển kinh tế biển.
| Ngành | Tỷ trọng GRDP (%) |
|---|---|
| Công nghiệp – Xây dựng | 42% |
| Dịch vụ | 36% |
| Nông, lâm, thủy sản | 22% |
Thông tin chi tiết có thể tham khảo tại Trung tâm Xúc tiến Đầu tư Nam Định.
Giáo dục và nguồn nhân lực
Nam Định là một trong những địa phương có truyền thống giáo dục tiêu biểu ở Việt Nam, được mệnh danh là "cái nôi hiếu học" của miền Bắc. Trong nhiều năm liên tiếp, tỉnh luôn nằm trong nhóm dẫn đầu toàn quốc về thành tích kỳ thi tốt nghiệp THPT và kỳ thi học sinh giỏi quốc gia. Hệ thống giáo dục phổ thông phát triển đồng đều cả về quy mô và chất lượng.
Toàn tỉnh hiện có gần 700 trường phổ thông các cấp, bao gồm hệ thống trường chuyên, trường chất lượng cao và các trung tâm giáo dục thường xuyên. Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong là một trong những trường trung học danh tiếng nhất Việt Nam, nhiều năm liền đạt kết quả cao trong các kỳ thi quốc gia và quốc tế.
Về giáo dục đại học và nghề nghiệp, Nam Định có một số cơ sở đào tạo trọng điểm như Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Nam Định, Cao đẳng Y tế Nam Định, Cao đẳng Cơ điện và Xây dựng Việt Xô. Các trường này cung cấp nguồn nhân lực có trình độ kỹ thuật và chuyên môn phục vụ nhu cầu nhân lực cho khu công nghiệp trong tỉnh và khu vực lân cận.
- Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong: top đầu toàn quốc
- Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Nam Định: đào tạo kỹ sư công nghệ
- Tỉ lệ học sinh tốt nghiệp THPT năm 2023: ~99,5%
Cơ sở hạ tầng và giao thông
Nam Định có hệ thống hạ tầng giao thông tương đối hoàn chỉnh với nhiều tuyến đường quốc lộ, tỉnh lộ và các tuyến giao thông thủy. Quốc lộ 10 và Quốc lộ 21A kết nối tỉnh với Thái Bình, Hà Nam, Ninh Bình, trong khi các tuyến đường tỉnh như ĐT490, ĐT490B phục vụ kết nối nội tỉnh. Tuyến đường sắt Bắc – Nam đi qua thành phố Nam Định là đầu mối giao thông quan trọng của tỉnh.
Tỉnh đang quy hoạch và phát triển hệ thống giao thông hiện đại hơn với các dự án như tuyến cao tốc Ninh Bình – Hải Phòng – Quảng Ninh, đường ven biển Nam Định – Ninh Bình – Thanh Hóa, và nâng cấp cảng Thịnh Long, cảng Hải Thịnh nhằm phục vụ vận chuyển hàng hóa và phát triển kinh tế biển.
Nam Định cũng có hệ thống cầu lớn như cầu Tân Phong, cầu Ninh Cường, cầu Lạc Quần giúp kết nối thuận tiện giữa các huyện ven biển với trung tâm tỉnh. Tại trung tâm thành phố Nam Định, các dự án mở rộng đô thị, giao thông nội thị và công viên cây xanh đang được triển khai để nâng cao chất lượng sống.
Tài nguyên thiên nhiên và môi trường
Nam Định sở hữu nguồn tài nguyên đất nông nghiệp màu mỡ, nước ngọt dồi dào từ hệ thống sông Hồng – sông Đào, và vùng biển rộng thuận lợi cho phát triển nông – ngư nghiệp. Các huyện ven biển như Giao Thủy, Nghĩa Hưng, Hải Hậu có hàng nghìn hecta diện tích nuôi trồng thủy sản và rừng ngập mặn.
Khu dự trữ sinh quyển châu thổ sông Hồng – được UNESCO công nhận – có một phần diện tích nằm trong địa bàn tỉnh. Đây là vùng có giá trị đa dạng sinh học cao, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ bờ biển, điều tiết khí hậu và duy trì hệ sinh thái ven biển.
Trước ảnh hưởng của biến đổi khí hậu và hiện tượng xâm nhập mặn, tỉnh đã triển khai các chương trình như xây dựng đê biển, kè chống sạt lở, nâng cấp cống tiêu thoát lũ và áp dụng mô hình nông nghiệp tuần hoàn, nuôi trồng thích ứng mặn. Tỉnh cũng hợp tác với các tổ chức quốc tế như GIZ và UNDP để thúc đẩy kinh tế tuần hoàn và quản lý tài nguyên bền vững (Vietnam Circular Economy Hub).
Di sản văn hóa và du lịch
Nam Định là vùng đất có đời sống văn hóa phong phú và đậm đà bản sắc. Các loại hình văn hóa phi vật thể đặc trưng như hát chèo, hát văn (chầu văn), múa rối nước và nghệ thuật dân gian làng nghề được bảo tồn và phát huy mạnh mẽ. Tỉnh là quê hương của nhiều nghệ nhân nhân dân và nghệ nhân ưu tú trong lĩnh vực văn hóa truyền thống.
Về di tích vật thể, Nam Định sở hữu hàng nghìn di tích lớn nhỏ, trong đó có nhiều di tích cấp quốc gia và quốc gia đặc biệt như đền Trần, Phủ Dầy, chùa Cổ Lễ, chùa Keo Hành Thiện. Các lễ hội lớn như Lễ hội đền Trần (tháng Giêng), Lễ hội Phủ Dầy (tháng Ba âm lịch) thu hút hàng triệu lượt khách mỗi năm, trở thành điểm đến tâm linh lớn ở miền Bắc.
Bên cạnh đó, tỉnh còn có tiềm năng du lịch sinh thái biển với các bãi biển như Thịnh Long, Quất Lâm, Rạng Đông và khu sinh thái Vườn quốc gia Xuân Thủy – một trong những vườn chim nước quan trọng nhất Việt Nam. Nhiều doanh nghiệp và nhà đầu tư đang hợp tác với địa phương để phát triển mô hình du lịch xanh và du lịch cộng đồng.
Chiến lược phát triển và định hướng tương lai
Theo quy hoạch phát triển đến năm 2030, Nam Định định hướng trở thành tỉnh công nghiệp – dịch vụ phát triển, gắn với tăng trưởng xanh và chuyển đổi số. Chiến lược tập trung vào 5 trụ cột: phát triển công nghiệp công nghệ cao, hiện đại hóa nông nghiệp, thúc đẩy kinh tế biển, mở rộng du lịch văn hóa – sinh thái và xây dựng chính quyền số.
Nam Định ưu tiên thu hút đầu tư vào các khu công nghiệp mới, phát triển Khu kinh tế Ninh Cơ – Nghĩa Hưng thành trung tâm logistics và công nghiệp ven biển. Đồng thời, tỉnh đẩy mạnh cải cách hành chính, xây dựng đô thị thông minh, hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp và chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng tuần hoàn, carbon thấp.
Hợp tác quốc tế được chú trọng thông qua các chương trình với JICA (Nhật Bản), GIZ (Đức), UNDP và Ngân hàng Thế giới (WB) trong lĩnh vực hạ tầng, giáo dục, năng lượng tái tạo và quản trị môi trường. Nam Định đang trở thành điểm đến hấp dẫn trong chiến lược phát triển bền vững vùng duyên hải Bắc Bộ.
Tài liệu tham khảo
- UBND tỉnh Nam Định. (2023). Báo cáo Kinh tế - Xã hội tỉnh Nam Định năm 2022.
- Trung tâm Xúc tiến Đầu tư tỉnh Nam Định. https://namdinhinvest.gov.vn
- Cục Thống kê Nam Định. Niên giám thống kê 2023.
- Vietnam Circular Economy Hub. (2023). Thúc đẩy kinh tế tuần hoàn và bảo vệ tài nguyên vùng ven biển.
- Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. (2023). Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Các bài báo, nghiên cứu, công bố khoa học về chủ đề nam định:
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 10